Avalanche (AVAX) Nedir?

Avalanche ağı, merkeziyetsizlikten ödün vermeden ölçeklenebilirliği iyileştirmeyi hedefler. Ana ağı üç blockchainden oluşur: X-Chain, C-Chain ve P-Chain.

X-Chain, varlıkları yönetmek için kullanılır ve Avalanche mutabakat protokolünü kullanır. C-Chain akıllı sözleşmeler oluşturmak ve P-Chain ise doğrulayıcıları koordine etmek içindir. Bu iki blockchain, Snowman mutabakat protokolünü kullanır.

Avalanche mutabakat protokolü, diğer doğrulayıcıların işlem onaylamalarını rastgele bir şekilde kontrol etmek için tüm node’ları paralel olarak çalıştırır. Yeteri kadar rastgele alt örnekleme yapıldıktan sonra bir işlemin doğru olduğu olasılıksal olarak belirlenir. Bu da işlem verimini 6.500 TPS’ye yükseltir ve bir saniyenin altında işlem sonlandırma süresi sunar. Snowman de benzerdir, fakat bloklarla doğrusal bir süreç içinde çalışır.

Avalanche kişiselleştirilmiş, birlikte çalışabilir blockchainlerin oluşturulmasına da imkan tanır. Sayıya yönelik bir sınırlama yoktur, fakat bir blockchain çalıştırmak için Avalanche’ın yerel tokeni AVAX ile ödenmesi gereken bir abonelik ücreti mevcuttur.

Giriş
Blockchain teknolojisi geliştikçe ölçeklenebilirlik, birlikte çalışabilirlik ve kullanılabilirlik gibi eski sorunlara yeni çözümler üretilmektedir. Avalanche, platform dahilinde üç farklı blockchainin kullanımıyla benzersiz bir yaklaşım sergiler. Yerel tokeni AVAX ve birden fazla mutabakat mekanizması sayesinde Avalanche, “işlem sonlandırma süresi bazında blockchain sektöründeki en hızlı akıllı sözleşme platformu” olduğunu iddia eder. Makalemizde, bu iddianın arkasındaki etmenleri ve platformun sunduğu çözümleri inceleyeceğiz.

cta1

Avalanche ne zaman kuruldu?
Avalanche blockchaini Eylül 2020’de Ava Labs tarafından ABD’de kurulmuştur. Ava Labs, fon toplama turunda 6 milyon USD ve daha sonra düzenlediği özel ve herkese açık token satışları ile toplamda 48.000.000 USD toplamıştır. Avax Labs’in arkasındaki üç kişilik ekipte Kevin Sekniqi, Maofan “Ted” Yin ve Emin Gün Sirer yer alır.

Avalanche hangi sorunları çözer?
Avalanche, başlıca üç sorunu çözmeye çalışır. Bunlar ölçeklenebilirlik, işlem ücretleri ve birlikte çalışabilirliktir.

Ölçeklenebilirlik ve merkeziyetsizlik
Blockchainler, ölçeklenebilirlik ve merkeziyetsizlik arasında bir denge kurmada genellikle zorlanır. Kullanıcı sayısı artan ve faaliyeti yüksek bir ağ, geçerli işlemler üzerinde mutabakat işlemlerini hızlı bir şekilde gerçekleştiremeyebilir. Bitcoin (BTC), bu sorunun iyi bir örneğidir. Ağın tıkandığı dönemlerde işlemlerin tamamlanması saatler hatta günler alabilir.
Bununla mücadele etmenin yollarından biri, ağdaki işlemlerin doğrulanması için daha az sayıda kişiye daha fazla yetki vererek ağı daha merkezi hale getirmektir. Daha az kişi tarafından kontrol edilen ve doğrulanan işlemler çok daha kısa sürede onaylanabilir. Fakat merkeziyetsizlik, blockchain teknolojisinin önemli ve arzu edilen bir özelliğidir. Yeni blockchainler teknolojik gelişmelerle bu sorunu çözmeye yönelik sürekli bir çaba halindedir ve Avalanche da birazdan bahsedeceğimiz benzersiz yaklaşımı yaratmıştır.
Yüksek ücretler
Ethereum gibi büyük blockchainlerde görülen bir diğer yaygın sorun da gas ücretleridir. Trafiğin yüksek olması ve kullanıcı sayısındaki artış bu soruna neden olur. Ücretlerin yüksek olması en nihayetinde kullanıcıları bu blockchainleri kullanmaktan alıkoyar, fakat mevcut diğer alternatifler de daha az gelişmiş ekosistemlerdir. Örneğin Ethereum’un popülerliği ve alternatiflerinin olmaması, trafiğin ve ücretlerin neredeyse her zaman yüksek olmasına ve buna bir çözüm getirilememesine neden olmuştur. Basit bir transferin maliyeti kimi zaman 10 USD’nin üzerine çıkabilir. Karmaşık bir akıllı sözleşme işlemi ise çok daha pahalı olabilir.
Birlikte çalışabilirlik
Söz konusu blockchainler olduğunda farklı proje ve şirketlerin farklı ihtiyaçları vardır. Eskiden projelerin ya Ethereum’la ya kendi ihtiyaçlarına özel olarak tasarlanmamış başka bir bireysel blockchainle ya da özel bir blockchainle çalışması gerekiyordu. Fakat kişiselleştirilebilirlik ve birden fazla blockchainin iş birliği arasında bir denge bulmak zordu. Avalanche ise bu soruna ağın güvenlik, hız ve uyumluluğunu paylaşan alt ağlardan ve kişiselleştirilmiş blockchainlerden oluşan bir çözüm getirdi.

Avalanche nasıl çalışır?
Avalanche, yukarıda bahsettiğimiz sorunları çözmek için birkaç yöntemin bir kombinasyonunu kullanır ve bu da onu benzersiz kılar. Öncelikle Avalanche, birlikte çalışabilir üç blockchainden oluşur: X-Chain, C-Chain ve P-Chain.

1. Borsa Zinciri (X-Chain). Bu zincir, AVAX tokenleri ve diğer dijital varlıkları yaratmak ve takas etmek için kullanılır. Ethereum’un token standartlarına benzer şekilde, bu varlıkların davranışları değiştirilebilir kurallarla belirlenir. İşlem ücretleri AVAX ile ödenir ve blockchain Avalanche mutabakat protokolünü kullanır.
2. Sözleşme Zinciri (C-Chain). Geliştiriciler, C-Chain’de DApp’ler için akıllı sözleşmeler yaratabilir. Bu zincir, Ethereum Sanal Makinesinin (EVM) bir örneğini bünyesine dahil ederek kodlayıcıların EVM ile uyumlu DApp’leri çatallamasına imkan tanır. C-Chain, Avalanche mutabakat protokolünün değiştirilmiş bir versiyonu olan Snowman’i kullanır.
3. Platform Zinciri (P-Chain). Bu zincir ağ doğrulayıcılarını koordine eder, aktif alt ağları takip eder ve yeni alt ağların oluşturulmasına imkan tanır. Alt ağlar, kişiselleştirilmiş blockchainler için mutabakat sunan doğrulayıcı gruplarıdır. Bir blockchain yalnızca bir alt ağ tarafından doğrulanabilir, fakat her bir alt ağ birden fazla blockchaini doğrulayabilir. P-Chain de Snowman mutabakat protokolünü kullanır.
Her bir blockchainin farklı roller üstlenmesi sayesinde, Avalanche tüm süreçlerin tek bir zincir üzerinde çalışmasına kıyasla hızını ve ölçeklenebilirliğini artırır. Geliştiriciler bu özelliği her bir blockchainin ihtiyaçlarına uygun olarak düzenlenmiş iki farklı mutabakat mekanizmasıyla birleştirmiştir. Bu blockchainlerin hepsini bir araya getiren ise Avalanche’ın yerel hizmet tokeni AVAX’tır. Kullanıcıların staking yapmak ve ağ ücretlerini ödemek için bu tokene ihtiyacı vardır. Bu da ekosisteme farklı Avalanche alt ağlarında kullanılabilen ortak bir varlık sunar.

Avalanche’ın mutabakat mekanizmaları nasıl çalışır?
Avalanche’ın iki mutabakat protokolü arasında birçok benzerlik vardır. Fakat protokollerin her biri kendi özel blockchainine uyarlanmıştır. Bu ikili sistem, ağ ölçeklenebilirliğinin ve işlem hızlarının artmasındaki başlıca nedendir.

Avalanche
Proof of Work (PoW), Proof of Stake (PoS) ya da Delegated Proof of Stake’in (DPoS) aksine, Avalanche mutabakat protokolünün mutabakat sağlamak için bir lidere ihtiyacı yoktur. Bu etmen, ölçeklenebilirlikten feragat etmeden Avalanche ağının merkeziyetsizliğini artırır. Bunun aksine PoW, PoS ve DPoS’de işlemler bir kişi tarafından işlenir ve bu kişinin çalışmaları daha sonra diğerleri tarafından doğrulanır.
Avalanche, yönlü düz ağaçla (DAG) optimize edilmiş bir mutabakat protokolünden faydalanarak işlemleri işlemek ve doğrulamak için tüm node’ları kullanır. DAG, ağın işlemleri paralel bir şekilde işlemesine imkan tanır. Doğrulayıcılar, yeni bir işlemin geçerli olup olmadığını belirlemek için diğer doğrulayıcıları rastgele sorgular. Bu yinelenen rastgele alt örneklemeden belirli bir sayıda yapıldıktan sonra bir işlemin yanlış olmasının neredeyse imkansız olduğu istatistiksel olarak kanıtlanır.
Tüm işlemler başka doğrulamalara gerek kalmadan hemen sonlandırılır. Bu da geleneksel blockchainlerdeki gibi bloklar yerine kesişim noktaları (vertice) olarak bilinen hiyerarşik işlemler olduğu anlamına gelir. Bir doğrulayıcı node’u çalıştırmak ve işlemleri doğrulamak için donanım gereklilikleri azdır ve bunlara kolayca erişilebilir. Bu da performans ve merkeziyetsizlik için faydalıdır.
Snowman
Snowman mutabakat protokolü Avalanche mutabakat protokolünü temel alır, fakat işlemleri doğrusal olarak sıralar. Bu özellik, akıllı sözleşmelerle etkileşim kurarken faydalıdır. Avalanche mutabakat protokolünün aksine, Snowman bloklar oluşturur.

AVAX token
AVAX, Avalanche’ın yerel tokenidir ve maksimum arzı 720 milyondur. Ağda ödenen tüm ücretler deflasyonist bir mekanizma kapsamında yakılır. Token, başlıca üç kullanım alanına sahiptir:
1. AVAX’larınızı doğrulayıcı olmak amacıyla stake ya da başka bir doğrulayıcı için delege edebilirsiniz. Doğrulayıcılar %11’e kadar Yıllık Getiri Oranı (APY) kazanabilir ve aldıkları ödülün belirli bir yüzdesini kendilerini destekleyen delegatörlere dağıtabilir.
2. AVAX, tüm alt ağlar için ortak bir hesap birimi olarak hizmet ederek birlikte çalışabilirliğe katkıda bulunur.
3. İşlem ücretleri ve alt ağ abonelikleri AVAX ile ödenebilir.

AVAX nasıl stake edilir?
AVAX sahipleri, tokenlerini ağda stake ederek ödüller kazanabilir. Doğrulayıcı olarak ya da tokenleri bir doğrulayıcıyla stake ederek ödüller kazanabilirsiniz. Doğrulayıcı olmak için 2.000 AVAX stake edilmesi gereklidir.
Donanım gereksinimleri, çoğu standart dizüstü ya da masaüstü bilgisayarın doğrulama yapmaya başlamaya yeteceği kadar düşüktür. Ayrıca bir doğrulayıcının arkasından token stake edebilir ve doğrulayıcının başarıyla onayladığı işlemlerden ödüller kazanabilirsiniz.

Kişiselleştirilebilir Avalanche blockchainleri
Avalanche, temelde Ethereum ile aynı işlevi sunar. Geliştiriciler yeni token, NFT, akıllı sözleşme ve DApp’ler yaratabilir. Kullanıcılar staking yapabilir, işlemleri doğrulayabilir ve DApp’leri kullanabilir. Kullanıcılara göre Avalanche’ın artıları bu eylemlere yönelik yapılan iyileştirmelerden gelmektedir. Avalanche, ekstra bir özellik olarak birlikte çalışabilir, kişiselleştirilebilir blockchainlerin yaratılmasına da imkan tanır.
Yüksek seviyede ölçeklenebilir bir platform kullanan kişiselleştirilebilir bir blockchain, büyük şirketlerin ihtiyaçlarını karşılamaya çok uygundur. Kişiselleştirilmiş blockchainlerin bir ekosistem içinde diğerleriyle etkileşim kurması ve onların güvenliğinden faydalanması daha da kolaydır. Avalanche, EVM ile de uyumlu olan kendi özel Avalanche Sanal Makinesine (AVM) sahiptir. Ethereum’un Solidity kodlama diline aşina olan geliştiriciler kolaylıkla Avalanche’ı kullanabilir ve mevcut projelerini buraya taşıyabilir.

Tüm blockchainler özel yerel tokenlere sahip olabilir ve işlem ücretleri bu tokenlerle ödenebilir. Bir alt ağ ve blockchain yaratmak için AVAX ile ödenmesi gereken bir oluşturma ücreti vardır. Alt ağı idare edenlerin kişiselleştirilmiş alt ağları doğrulayabilmesi için ana alt ağda da doğrulama yapması gereklidir.

Avalanche’ın ölçeklenebilir diğer blockchainlerden farkı nedir?
Burada bahsettiğimiz sorunlar ve çözümler Avalanche’a has değildir. Aslında Avalanche; Polkadot, Polygon ve Solana gibi diğer birlikte çalışabilir blockchainler ve ölçeklenebilir platformlarla rekabet halindedir. Bu durumda Avalanche’ı diğer alternatiflerden farklı kılan nedir?
Mutabakat mekanizması
Açık ara en belirgin fark, DAG ile optimize edilmiş Avalanche mutabakat mekanizmasıdır. Fakat Avalanche yeni bir mutabakat mekanizması sunan tek blockchain değildir. Solana, iddia ettiğine göre 50.000 TPS’ye (saniye başına işlem) kadar işlem gerçekleştirebilen Proof of History’si ile Avalanche’ın vaat ettiği 6.500 TPS’yi geride bırakmaktadır. Ancak her iki iddianın da gerçek hayatta ne kadar doğru olduğu belli değildir.
İşlem hızı ve sonlandırma
Bir diğer belirgin fark, Avalanche’ın 1 saniyenin altındaki işlem sonlandırma hızıdır. Bu tam olarak ne anlama gelir? TPS, hızı ölçerken kullanılan ölçütlerden yalnızca biridir. Bir işlemin sonlandırıldığının ve tersine çevrilmeyeceğinin ya da değiştirilemeyeceğinin ne kadar sürede garanti altına alındığını da dikkate almamız gerekir. Bir saniyede 100.000 işlem işlenebilir, fakat işlemin sonlandırılmasında bir gecikme varsa, kullanıcılar için ağ yine de daha yavaş olacaktır.
Merkeziyetsizlik
Avalanche’ın en büyük iddialarından biri merkeziyetsizliğe verdiği önemdir. Büyüklüğü ve yaşıyla kıyaslandığında makul seviyede düşük gereklilikleri sayesinde çok sayıda doğrulayıcıya sahiptir. Fakat AVAX’ın fiyatının yükselmesiyle doğrulayıcı olmak daha pahalı bir hale gelmiştir.

Birlikte çalışabilir blockchainler
Avalanche’ın birlikte çalışabilir blockchainlerinin sayısı da sınırsızdır. Bu da onu kişiselleştirilmiş ve birlikte çalışabilir blockchainler sunan en ünlü projelerden biri olan Polkadot’la rekabetinde öne geçirmektedir. Polkadot Yan Zincir Slotları için açık artırmalarla satılan sınırlı bir alana sahipken, Avalanche basit bir abonelik ücretiyle çalışır.